Henkjan Honing heeft als hoofddocent muziekcognitie aan de UVA jarenlang onderzoek gedaan naar het luisteren naar muziek.
In het boek Iedereen Is Muzikaal doet hij verslag van zijn bevindingen, en dat levert voor elke muzikant en/of muziekliefhebber leuke inzichten op over muzikaliteit en muziekbeleving.
Aangeleerd of aangeboren?
Iedereen is Muzikaal maakt duidelijk dat muziek voor een groot deel in het hoofd van de luisteraar afspeelt, en dat het zich daardoor eigenlijk onderscheid van geluid.
Daarbij wordt muzikaliteit voor een groot deel bepaald door de cultuur waarin iemand opgroeit. Zo blijkt uit onderzoek dat volwassenen in de Westerse wereld meer moeite hebben met het herkennen van complexere ritmes van bijvoorbeeld Slavische volksdansen dan baby’s. Een deel van de muzikaliteit is dus aangeleerd.
Maar Henkjan Honing toont ook aan dat de (meeste) mensen een aangeboren gevoel voor maat en melodie hebben. Bij dieren komt dit niet of nauwelijks voor, waardoor de mens vrij uniek is m.b.t. muziekbeleving.
Absoluut vs. Relatief gehoor
Fascinerend vond ik daarbij het deel over absoluut vs. relatief gehoor. Bij een absoluut gehoor ben je als luisteraar in staat tonen te herkennen. Er zijn relatief weinig mensen die een absoluut gehoor hebben, terwijl dit voor dieren juist gebruikelijk is.
Daarentegen blinkt de mens dan weer uit in relatief gehoor. Een relatief gehoor stelt ons in staat dezelfde melodieën te herkennen wanneer deze een toon hoger of lager gespeeld worden. Dit is iets wat dieren (bijna) niet kunnen.
Mechanische schoen
Een ander interessant onderzoek dat genoemd wordt in dit boek is dat van de mechanische schoen. Hierbij werd geprobeerd een computer te leren om mee te tappen (zie foto of filmpje) op de maat van de muziek.
Uit de resultaten bleek dat de computer de mens nog niet kan evenaren wat maatgevoel betreft. Henkjan Honing stelt daarbij ook een Turing test voor, wat volgens mij leuke resultaten zal opleveren.
Conclusie
De strekking van ‘Iedereen is Muzikaal’ is dat mensen over het algemeen muzikaler zijn dan dat velen denken. Je hoeft geen expert te zijn om goed te kunnen luisteren naar muziek. Diverse leuke (maar wel pittige) luistervoorbeelden op de bij het boek horende website zouden dit duidelijk moeten maken.
Enfin, deze strekking inspireerde me tot het vragen aan bezoekers van m’n Popkwiz websites of ze zich muzikaal vinden (ook in het Engels). Op het moment van schrijven laten beide sites bij benadering een 70%/30% ja/nee uitslag zien. Wanneer ik er vanuit ga dat de bezoekers van deze sites een hoger dan gemiddelde belangstelling voor muziek hebben, en dat dat een correlatie heeft met muzikaliteit, dan vind ik het nog opvallend hoeveel mensen zich als niet muzikaal beschouwen.
Vind jij jezelf muzikaal?
Een en ander hangt volgens mij redelijk af van de manier waarop je muzikaliteit vergelijkt. Als je de mens met dieren vergelijkt, zijn we vast met z’n allen redelijk muzikaal.
Maar als je iemand vraagt of hij zichzelf muzikaal vindt, dan zal deze persoon dat afwegen tegen andere mensen. Een compleet andere standaard dus. En dan kan het best zijn dat je inderdaad niet zo muzikaal bent maar dan ten opzichte van de meeste mensen in je omgeving. En waarschijnlijk zeer muzikaal ten opzichte van dieren en machines. 🙂
Ha, goed punt. Muzikaliteit is relatief. Hmmm.